Kartezyen koordinat olarak Türkiye’de belirli bir koordinat sistemi tanımlanmaktadır. Bu koordinat sistemi dünya ağırlık merkezini 0, 0, 0 kabul eden ve tüm diğer koordinat sistemlerinin türediği ECEF koordinat sistemidir.
Kartezyen tabiri burada yanlış bir tanımlamadır. Kartezyen, 2 veya 3 boyutlu birbirine dik eksen yüzeylerinin oluşturduğu bir koordinat sisteminin genel tanımıdır. Örneğin ITRF, ya da ED50 olarak tanımlanan, hatta eski imar koordinat sistemlerinin tamamı, Kartezyen koordinat sistemleridir.
Kartezyen olmayan koordinat sistemleri ise Coğrafi Koordinat Sistemleridir ve derece, dakika, saniye cinsinden ifade edilirler. Örneğin WGS84 bir coğrafi koordinat sistemidir. (enlem, boylam, yükseklik) Coğrafi koordinatlar bir düzlem belirtmediğinden, iki boyutlu bir yüzeyde harita olarak çizilebilmeleri için projeksiyon uygulanmalıdır. Projeksiyon bir tür iz düşümdür ve farklı metotları vardır.
ECEF koordinat sisteminin X ile Z ekseninin oluşturduğu ZX yüzeyi Greenwich’den geçen 0 dereceli boylamın geçtiği yüzeydir. Z ekseni WGS84 elipsoidinin b yarıçapı, X ekseni de WGS84 elipsoidinin "a" yarıçapıdır.
 |
WGS84 Coğrafi Koordinatlarındaki H değerine yükseklik denir, kot değildir! Bu yükseklik bulunulan noktadaki elipsoit üzerindeki yüksekliktir. Biz buna elipsoit yüksekliği diyoruz.
Bizim gerçekte kullandığımız deniz yüzeyinden olan yükseklik ise kot olarak adlandırılır. Diğer bir adı Ortometrik yüksekliktir. Aradaki farka N değeri denir. Türkiye’de genel olarak Harita Genel Komutanlığı tarafından yayınlanmış TG03 ile her koordinatta bu fark değeri bellidir. Ancak hassasiyeti 20cm’ler civarındadır. Yüksek hassasiyetli ortometrik yükseklik belirlemek için, nivelman veya Trimble GNSS alıcılar ile kotu bilinen noktalarda arazi kalibrasyonu yapılabilir. Oldukça basit ve kısa süren bir ölçme yöntemidir.
Elipsoid bir model şekil olup, Dünya şekline Geoid adı verilir. Biz aletlerimizi düzeçlerken esas olarak Geoid denilen bu yüzeye göre düzeç yaparız. Geoid üzerinde topografya’nın olmadığı bir yüzeydir. Diğer bir deyişle, eğer dünya üzerinde hiç kara olmayıp tamamı deniz ile kaplı olduğu durumdaki şekle Geoid diyoruz.
 |
Trimble GNSS alıcıları kontrol üniteleri tüm ölçülerini WGS84 olarak kaydeder. Ölçme esnasında hangi koordinat sistemi seçilmişse, ekranda ölçüleri anında o koordinat sistemine çevirerek size gösterir. Bu nedenle, koordinat sistemi değiştirilirse, sonuçlar anında o koordinat sistemine dönüşür. Aynı şekilde dışarıya ölçüleri aktarırken de bu esneklik kullanılır.
WGS84 koordinat sistemleri önünde K/G ve D/B işaretleri vardır. Ekvator enlem sıfırı olarak alındığında kuzey yarımküre 0-90 derece arasında, güney yarımkürede yine 0 ile 90 derece arasında değer alır. Güney kuzey ayırımı yapmak için K(uzey) veya G(üney) (Türkçe olarak), N(orth) veya E(East) (Uluslararası notasyon olarak) işaretleri kullanılır.
Boylam sıfırı ise Greenwich olup , Sol tarafı Batı yarımküresi, sağ tarafı ise doğu yarımküresidir. Her iki yarım kürede boylamlar 0-180 derece arasında değişir. Boylam önlerinde de ayırım yapabilmek için, D(oğu), B(atı), ya da uluslararası notasyonda E(ast), W(est) kullanılır.
Boylamlar 3’er derecelik dilim,veya 6’şar derecelik dilimler şeklinde kullanılır. Günlük harita çalışmalarında esas alınan genellikle 3 derecelik dilim sistemidir. WGS84’den örneğin ITRF96’a koordinat sistemini seçmek için bulunulan dilimin numarasının bilinmesi gereklidir. Çünkü Y koordinatları her dilimde tekrarlanır. Eğer ölçme yaptığınızda, Y koordinatınız 400000-600000 dışında başka bir değer çıkıyorsa, biliniz ki seçtiğiniz dilim numarası yanlıştır.
Doğru dilim numarasını (dilim orta Meridyeni) bulmak ise son derece kolaydır. Bulunduğunu yerdeki Boylam (longitude) değerinin derece kısmına bakın. Türkiye’de 3 derecelik dilim orta meridyenleri 27-30-33-36 ve 39’dur. Okuduğunuz değer hangi dilim numarasına daha yakınsa, dilim orta meridyeniniz olarak o değer seçilir. Örnek verilirse;
